2024
Powstanie Warszawskie
80. rocznica wybuchu
Polskie święto państwowe, obchodzone corocznie od 2010 roku. Preambuła ustawy głosi, że święto ustanawia się w hołdzie bohaterom Powstania Warszawskiego – tym, którzy w obronie bytu państwowego, z bronią w ręku walczyli o wyzwolenie stolicy, dążyli do odtworzenia instytucji niepodległego Państwa Polskiego, sprzeciwili się okupacji niemieckiej i widmu sowieckiej niewoli zagrażającej następnym pokoleniom Polaków. Uzasadnienie dołączone do projektu ustawy dodawało ponadto, że uhonorowaniem dnia wybuchu powstania wolna Polska może spłacić swój dług wdzięczności.
Powstanie warszawskie było największym niepodległościowym zrywem Armii Krajowej i największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez hitlerowców Europie. Działania zbrojne zorganizowano w ramach akcji “Burza”. Rozpoczęte 1 sierpnia 1944 r., na rozkaz komendanta głównego AK gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora”, miało w założeniach trwać kilka dni, a trwało ponad dwa miesiące, zaś do walki w stolicy przystąpiło ok. 30 tys. powstańców. Rozpoczęcie powstania w Warszawie komendant Okręgu Warszawskiego AK wyznaczył na godz. 17.00 (tzw. godzina W). Poległo w nim lub zostało zamordowanych przez Niemców 18 tys. powstańców i ok. 180 tys. cywilów. W czasie walk w Warszawie zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wynosiły ok. 150 tys. zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tys., wypędzono z miasta, które po powstaniu zostało niemal całkowicie spalone i zburzone. Powstanie trwało 63 dni, aż do kapitulacji w dniu 3 października 1944 r. Choć starcia przyniosły ogromne straty, pamiętajmy dziś o tysiącach ludzi, którzy przez 63 dni trwania powstania płacili najwyższą cenę, walcząc o wyzwolenie swojego miasta i ojczyzny. Niech ten dzień będzie okazją do refleksji i oddania czci bohaterskim Powstańcom Warszawskim, którzy poprzez walkę zbrojną dali świadectwo męstwa, niezłomnej postawy i przywiązania do tradycji patriotycznych.
31 sierpnia 2024 r. obchodzimy 44. rocznicę porozumień sierpniowych, ważnych dla naszego kraju wydarzeń, które zmieniły nie tylko historię Polski, ale przyczyniły się również do zmian politycznych w całej Europie. Fala sierpniowych strajków rozprzestrzeniających się na całą Polskę zmusiła ówczesne władze do kapitulacji i doprowadziła do powstania NSZZ „Solidarność” – pierwszej w krajach komunistycznych legalnej władzy związkowej.
Porozumienia sierpniowe były podpisane w sumie cztery – w Szczecinie, Gdańsku, Jastrzębiu Zdroju i w Hucie Katowice.
Za datę symboliczną uznaje się porozumienia podpisane 31 sierpnia 1980 r. w Gdańsku pomiędzy Komisją Rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, reprezentowanymi przez wicepremiera Mieczysława Jagielskiego i przewodniczącego MKS Lecha Wałęsę. Od pierwszych dni września 1980 r. powstały NSZZ „Solidarność” stał się nie tylko związkiem zawodowym, ale i największym ruchem społecznym w polskiej historii.
Dla upamiętnienia porozumień sierpniowych z 1980 r. Sejm RP 27 lipca 2005 r. ustanowił dzień 31 sierpnia – Dniem Solidarności i Wolności. W uzasadnieniu podkreślono:
„Dzień ten ma przypomnieć osobisty wysiłek ludzi, którzy dawali świadectwo wierności idei Polski Niepodległej. Ma on być także wyrazem hołdu dla osób, które przyczyniły się przed laty do powstania i zwycięstwa "Solidarności" oraz odbudowania suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej."
Po raz pierwszy święto obchodzone było 31 sierpnia 2005 r. w 25 rocznicę porozumień sierpniowych.
Dnia 8 maja 1945 r. obchodziliśmy 79. rocznicę zakończenia II wojny światowej i Narodowy Dzień Zwycięstwa. Święto to zostało ustanowione przez Parlament w 2015 r. dla upamiętnienia zwycięstwa nad hitlerowskimi Niemcami. Jednocześnie zostało zniesione Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności, nazywane Dniem Zwycięstwa, obchodzone 9 maja zgodnie z dekretem komunistycznych władz z 1945 r. Druga wojna światowa zakończyła się podpisaniem aktu bezwarunkowej kapitulacji Niemiec 8 maja 1945 r. Kapitulacja III Rzeszy oznaczała oficjalny koniec wojny w Europie, nadal toczyły się walki z Japonią. Dopiero 2 września 1945 r. kapitulacja Japonii zakończyła II wojnę światową. Dla Krajów Europy Środkowo-Wschodniej w tym dla Polski, koniec II wojny światowej był początkiem sowieckiego zniewolenia.
Majowe święta!
Pierwsze dni maja nieodłącznie wiążą się z obchodami świąt narodowych – Święto Pracy, Dzień Flagi Rzeczpospolitej Polskiej oraz Święto Konstytucji 3 Maja.
Wszystkich, którzy chcą poszerzyć swoja wiedzę na temat tych ważnych wydarzeń historycznych zapraszamy do skorzystania z księgozbioru Opatowskiej Biblioteki.
1 Maja: ŚWIĘTO PRACY
1 Maja – międzynarodowe święto klasy robotniczej, popularnie zwana Świętem Pracy. Święto obchodzone od 1890 r., wprowadziła je II Międzynarodówka dla upamiętnienia wydarzeń z pierwszych dni maja 1886 r. w Chicago w Stanach Zjednoczonych podczas strajku będącego częścią ogólnokrajowej kampanii na rzecz wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy. W Polsce Święto Pracy jest świętem państwowym od 1950 r. w czasach PRL organizowano tego dnia pochody pierwszomajowe, które miały upamiętniać ważne wydarzenia dla środowiska robotniczego.
2 Maja: DZIEŃ FLAGI
3 Maja: Rocznica KONSTYTUCJI 3 maja
Święto Konstytucji. W tym roku obchodzimy 233. rocznicę uchwalenia Konstytucji, która została uchwalona w 1791 r. jako ustawa regulująca ustrój prawny w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 Maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie – po konstytucji amerykańskiej z 1787 r. – nowoczesną, spisaną konstytucję.
Źródła: Wielka księga patrioty / [autorzy haseł słownika, ciekawostki, biografie patriotów, redakcja merytoryczna Ireneusz Korpyś, Józefina Kępa], Częstochowa: Wydawnictwo Świętego Filipa Apostoła, 2018, s. 438.
Pamięci Żołnierzy Wyklętych
1 marca – Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
Dnia 1 marca obchodzimy narodowy dzień upamiętniający żołnierzy antykomunistycznego i niepodległego podziemia lat 1944-1963. Święto ku czci żołnierzy, którzy po zakończeniu II wojny światowej nie złożyli broni, by tworząc antykomunistyczne niepodległościowe podziemie. Dla nich walka nie zakończyła się wraz z upadkiem hitlerowskich Niemiec. Poszukiwani, więzieni, brutalnie przesłuchiwani, skazywani na śmierć, walczyli z sowieckim okupantem o wolną Ojczyznę. Nazywano ich bandytami, próbowano zatrzeć wszelką pamięć o nich i ich działalności na rzecz Ojczyzny.
Przez lata mieli być zapomnieni. Ich groby były anonimowe, ale pamięć społeczeństwa była silniejsza – 3 lutego 2011 r. Sejm RP przyjął ustawę, zgodnie z którą 1 marca stał się Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
Przykładem na to, że to nie ilość przeżytych lat decyduje o naszych osiągnięciach i poświęceniach dla spraw, w które wierzymy są życiorysy Żołnierzy Wyklętych.
Rotmistrz Witold Pilecki ps. „Witold”, „Druh”. 8 maja 1947 r. aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, torturowany , został oskarżony o działalność wywiadowczą na rzecz rządu RP na emigracji. 15 marca 1948 r. Pilecki został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 25 maja w więzieniu mokotowskim na rakowieckiej poprzez strzał w tył głowy. Ciała Rotmistrza do dzisiaj nie odnaleziono. W 2006 roku Witold Pilecki został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego, a w 2013 r. awansowany do stopnia pułkownika. Witold Pilecki pozostawił po sobie przykład człowieka żyjącego głęboką wiarą i miłością do Boga, rodziny i Ojczyzny.
Córka Zofia podsumowując w jednym z wywiadów historię życia swojego ojca wypowiedziała znamienne zdanie:
- „Cały czas twierdzę i mam to przekonanie, że mój Ojciec był posłany przez Boga. Nie ma drugiego człowieka, który dokonałby takich rzeczy w ciągu tak krótkiego życia. To byłoby niemożliwe bez Bożej pomocy. On miał zadanie, które wykonał w stu procentach. A ostatni meldunek złożył właśnie temu, który go posłał. Ja tak to właśnie rozumiem.”
Zbigniew Herbert Wilki
(fragment)
Ponieważ żyli prawem wilka
historia o nich głucho milczy
pozostał po nich w kopnym śniegu
żółtawy mocz i ten ślad wilczy
szybciej niż w plecy strzał zdradziecki
trafiła serce mściwa rozpacz
pili samogon jedli nędzę
tak się starali losom sprostać
Źródło:
Wyklęci: ogólnopolski kwartalnik poświęcony żołnierzom wyklętym / [red. nacz. Kajetan Rajski], Kraków: Wydawnictwo Miles, nr 3 (7), lipiec-wrzesień 2017.
https://dzieje.pl/postacie/witold-pilecki-1901-1948
https://www.swietokrzyskie.pro/poniewaz-zyli-prawem-wilka-historia-o-nich-glucho-milczy/
160. rocznica
Bitwy o Opatów:
ostatniej bitwy Powstania Styczniowego
Dnia 21 lutego 1864 r. na ulicach Opatowa stoczono ostatnią wielka bitwę Powstania Styczniowego. Kilkugodzinne zacięte walki Powstańców z Rosjanami nie przyniosły sukcesu. Powstańcy ponieśli znaczne straty. W bitwie został ranny dowodzący pułkownik Ludwik „Topór” Zwierzdowski. Pojmowany przez patrol kozacki, został stracony na opatowskim rynku 23 lutego 1864 r. mimo, że Powstańcom nie udało się zdobyć Opatowa, to zdołali wyrwać się z pierścienia otaczających ich wojsk rosyjskich.
Obraz bitwy przedstawiony przez Eligiusza Kozłowskiego w „Od Węgrowa do Opatowa. 3.II.1863 – 21.II.1864: wybrane bitwy z Powstania Styczniowego”,, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1962:
„Około dziesiątej wieczór bój osiągnął swój punkt szczytowy. Nad miastem rozlała się łuna pożarów, a przerażona ludność w zamęcie uciekała w pola i lasy, unosząc resztki dobytku. W Rękach polskich znalazło się już około ¾ miasta, tak więc zwycięstwo było już bliskie, jeszcze tylko jeden wysiłek, a załoga rosyjska byłaby rozgromiona zupełnie. Stało się jednak inaczej. Kurowski zdecydował się przerwać walkę. Widząc zmęczenie żołnierzy, postępujący brak środków do walki oraz licząc się z niebezpieczeństwem nadciągnięcia już w niedługim czasie posiłków rosyjskich z Zawichostu lub Sandomierza, którym nie byłby już w stanie stawić czoła, zarządził odwrót. […] Nad Opatowem, pławiącym się w pożodze ogniowej, wśród jęków rannych zapadała noc. Bitwa opatowska była zakończona.”
Wszystkich zainteresowanych wydarzeniami tamtych lat zapraszamy do skorzystania z regionalnego księgozbioru naszej biblioteki.
161. rocznica Powstania Styczniowego
W bieżącym roku 2024 obchodzimy 161. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. Największy i najdłużej trwający zryw niepodległościowy z lat 1863-1864 narodu polskiego stał się symbolem patriotyzmu Polaków i ich gotowości do walki.
Z tej okazji Powiatowa i Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Opatowie przygotowała wybór literatury pięknej i popularno-naukowej, w której przebrzmiewają Echa Powstania Styczniowego oraz Bitwy o Opatów, znajdującej się w opatowskiej bibliotece.
Wszystkich zainteresowanych wydarzeniami tamtych lat zapraszamy do skorzystania z naszego księgozbioru.
Powstanie Styczniowe, Bitwa o Opatów
Literatura popularno-naukowa:
Artur Grottger: pięć cyklów / (napisał Wiesław Juszczak). – Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1958.
Bazak, Agata Łucja: Udział księży pochodzących ze Staszowa w powstaniu styczniowym: bohaterowie mojej małej ojczyzny / Agata Łucja Bazak. – Sandomierz: cop. Agata Bazak, 2014.
Kieniewicz, Stefan: Powstanie Styczniowe / Stefan Kieniewicz. – Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.
Kieniewicz S., Zahorski A., Zajewski W.: Trzy powstania narodowe / Stefan Kieniewicz, Andrzej Zahorski, Władysław Zajewski. – Warszawa: Książka i wiedza, 1994.
Kotarski, Stefan: Opatów w latach 1861- 1864: z 30 ilustracjami, mapkami i planami / Stefan Kotarski. – Opatów: Nakładem Oddziału Opatowskiego Pol. Tow. Krajoznawczego, 1935.
Kozłowski, Eligiusz: Od Węgrowa do Opatowa : 3 II 1863 – 21 II 1864 : wybrane bitwy z powstania styczniowego / Eligiusz Kozłowski. – Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1962.
Massalski A.; Wągrowski T.: W hołdzie przeszłości: z tradycji powstania styczniowego na Kielecczyźnie, T. 3 / (Biblioteka Regionalna ZW PTTK w Kielcach), A. Massalski, T. Wągrowski. – Kielce: Zarząd Wojewódzki PTTK Kielce, 1984.
Powstanie styczniowe / Warszawa: Bellona SA, Narodowe Centrum Kultury; Muzeum Wojska Polskiego, 2013.
Powstanie styczniowe = Ânvarskoe vosstanie / (album pod red. Tadeusza Skoczka). – Proszówki: Oficyna Wydawnicza Proszówki, MMXIII, Seria wydawnicza: Polskie Powstania Narodowe.
Powstanie styczniowe na Kielecczyźnie : w 140. rocznicę wybuchu / (Wybór ze zbiorów WBP); katalog wystawy, (oprac. Beata Piotrowska). – Kielce: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza, 2003.
Ożdżyńska, Aniela: nasz pradziad Antoni Szelągiewicz: powstaniec 1863 roku / (inf. zebr. i spisała Aniela Ożdżyńska. – Ostrowiec Świętokrzyski: cop. Aniela Ożdżyńska, 1996.
Słownik biograficzny powstańców styczniowych działających na terenie województwa sandomierskiego / (oprac. haseł i aut. zdjęć Iwona Staszewska, Katarzyna Żuk. – Tarnobrzeg: Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Regionu „Na styku trzech krain”, 2013.
Sokołowski, August: Powstanie Styczniowe (1863-1864) / August Sokołowski. – Poznań: Wydawnictwo KURPISZ S.A., 2002; [Wiedeń: Nakładem Franciszka Bondego].
1863: Album pamiątek / (red. Zbigniew Filipkowski). – Warszawa: Centralna Biblioteka Rolnicza, 2016; [Lwów: Nakładem i Czcionkami Drukarni Polskiej, 1913].
Wojnakowski, Leopold: Wyszli nocą w pole: Busko, Pińczów, Solec, Stopnica, Wiślica i okolice – 1863 / Leopold Wojnakowski. – Kielce: Agencja Wydawnicza GENS, 2000.
Wspomnienia chłopów powstańców 1863 roku / (oprac, przedm. i koment. opatrzył Eligiusz Kozłowski). – Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1983.
Literatura piękna:
Dąbrowska, Maria: Noce i dnie; T. 1, 2 / Maria Dąbrowska. – Warszawa: Elipsa, 1992.
Norwid, Cyprian: Pisma wszystkie: 3 Poematy / Cyprian Norwid. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
Prus, Bolesław: Nowele / Bolesław Prus. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.
Terlecki, Władysław: Lament / Władysław Terlecki. – Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1984.
Terlecki, Władysław: Twarze 1863: Spisek powrót z Carskiego Sioła, Dwie głowy ptaka, Rośnie las / Władysław Terlecki. – Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
Żeromski, Stefan: Rozdziobią nas kruki, wrony… / Stefan Żeromski. – Warszawa: Czytelnik, 1972.
Żeromski, Stefan: Uroda życia / Stefan Żeromski. – Kielce: Wydawnictwo „Dom książki”, 1989.
Żołnierze Wyklęci 1.03.
Powstanie Styczniowe
